De speech van de Poolse ambassadeur, september 2021
Wat maakt Driel zo bijzonder dat we hier vandaag zijn?
Excellenties, mijnheer de burgemeester, beste vrienden – waarom zijn we hier samengekomen, zoals we elk jaar doen?
Laten we 77 jaar teruggaan in de tijd en een overkoepelend beeld schetsen van Europa op 17 september 1944.
Het oostfront kwam tot stilstand met Sovjettroepen die aan de oostelijke oever van de Wisła stonden. Aan de andere kant van de rivier was het Poolse ondergrondse leger al op de eerste dag van augustus een opstand begonnen. Op 17 september 1944 waren de Poolse troepen nog aan het vechten in Warschau en aan het wachten op bevoorrading. Om deze reden vlogen Amerikaanse, Australische, Britse, Canadese, Ierse, Nieuw-Zeelandse, Poolse en Zuid-Afrikaanse piloten naar Warschau, vanuit Italië, ongeveer 3000 kilometer heen en weer, omdat de Sovjets hen niet toestonden op het grondgebied te landen zij controleerden. Toen ze dat uiteindelijk toch deden, was het al te laat.
Een van de Poolse strijders in Warschau – de dichter Józef Szczepański schreef: “We wachten op je, rode plaag zodat je ons redt van de zwarte dood.” Op 17 september was hij al 7 dagen dood. De Rode Plaag wachtte en keek toe hoe Warschau stierf. De opstandelingen capituleerden op 2 oktober en de zwarte dood begon de geplande vernietiging van Warschau: mensen werden verdreven of naar de concentratiekampen gestuurd, huis na huis werd opgeblazen, dag na dag, bibliotheken, kerken, alles werd verbrand.
Aan het Italiaanse front, nadat Poolse troepen Monte Cassino hadden ingenomen, wisten de geallieerden Rome en Florence te veroveren, maar in september 1944 kwamen ze vast te zitten op de Gotische linie.
In het westen hadden de geallieerde troepen net België bevrijd en waren Nederland binnengetrokken. De haven van Antwerpen was in hun handen, maar was niet operationeel, omdat de monding van de Schelde nog in Duitse handen was. Op 17 september begon de Eerste Poolse Pantserdivisie onder leiding van generaal Stanisław Maczek een krachtige en succesvolle aanval op de As-mogendheden. Hij bevrijdde Terneuzen en dreef de Duitsers in het nauw in Walcheren. De Poolse tanks maakten Zeeuws-Vlaanderen vrij van Duitsers en ontmoetten de Canadezen, die uit het zuidwesten kwamen. De hele zuidelijke Scheldeoever was in geallieerde handen, het was een goed moment om de Duitsers van Walcheren te verdrijven en de hele Scheldemonding in handen te krijgen. Dit moest even wachten, want de nieuwe operatie Market Garden kreeg voorrang. Het tweede deel van de slag om de Schelde zou in oktober beginnen en duizenden levens kosten.
Op 17 september 1944 waren al enkele Poolse soldaten betrokken bij gevechten in Zeeuws-Vlaanderen, sommigen in Warschau. Sommigen wachtten nog steeds om hier ergens gedropt te worden. Hun verhaal is bekend.
Technisch gezien is het cruciaal, waar, wanneer en hoe je wordt ingezet. Daarom moet een plaats van inzet zeer zorgvuldig worden gekozen. Anders ga je misschien een brug te ver. Maar als het gaat om leven en dood, wat er echt toe doet, is waar je voor sterft.