Voorwoord door de heer Lech Parell
Hoofd van het Bureau voor oorlogsveteranen en slachtoffers van onderdrukking
Geachte gasten, Dames en heren,
We zijn hier vandaag op Nederlandse bodem bijeen om eer te bewijzen aan de soldaten van de 1ste Poolse Onafhankelijke Parachutistenbrigade en hun commandant, generaal Stanisław Sosabowski.
Ons hart is echter verscheurd. Onze gedachten zijn ook in Polen, in Neder-Silezië, in de regio Kłodzko, in de regio Opole. In het verwoeste Głuchołazy, in Lądek Zdrój, in Stronie Śląskie. In Bystrzyca, Cieszów en vele andere plaatsen waar een enorme overstroming heeft plaatsgevonden. Het verwoestte wegen en bruggen. Huizen en bedrijven die werkgelegenheid boden. Duizenden mensen verloren een deel van hun leven. We staan voor de grote uitdaging om weer op te bouwen wat verwoest is.
Daarom is het hoofd van de Poolse regering, premier Donald Tusk, die in de door overstromingen getroffen gebieden van Polen verblijft, vandaag niet bij ons. Daar coördineert hij, als hoofd van de reddingsdiensten en onder de bewoners van de overstroomde gebieden reddingsoperaties, samen met mensen die vanuit heel Polen te hulp snellen.
Het bezoek van de premier aan Driel is al vele weken voorbereid. De minister-president was zeer geïnteresseerd om hier te zijn. Daarom presenteer ik u de brief die premier Donald Tusk voor deze gelegenheid heeft opgesteld.
Brief van de Voorzitter van de Ministerraad Donald Tusk voorgelezen tijdens de 80e verjaardag van operatie ‘Market Garden’
Driel 21 september 2024
Geachte dames en heren,
De ceremonie van vandaag op Nederlandse bodem is een eerbetoon aan de soldaten van de 1ste Poolse Onafhankelijke Parachutistenbrigade en haar commandant generaal Stanislaw Sosabowski. Bij het aanbreken van de herfst van 1944 vertrokken Poolse parachutisten naar Nederland om deel te nemen aan de grootste geallieerde luchtlandingsoperatie van de Tweede Wereldoorlog. Deze operatie ging de geschiedenis in onder de codenaam ‘Market Garden’.
Mijn dank voor de uitnodiging voor de ceremonie van vandaag gaat uit naar de vertegenwoordigers van de centrale en lokale overheden. Ik heet de inwoners van Driel van harte welkom en bedank hen voor het herdenken van de Poolse parachutisten en hun commandant.
Ik wil ook de veteranen van de bevrijdingsstrijd 1944-1945 verwelkomen die naar onze ceremonie zijn gekomen. De Poolse veteranen worden vertegenwoordigd door luitenant Eugeniusz Niedzielski-Nead en kapitein Jan Brzeski, soldaten van de Eerste Pantserdivisie onder leiding van generaal Stanislaw Maczek. Ik buig mijn hoofd voor u, vol bewondering voor uw moed, dapperheid en toewijding.
Zoals u zich misschien herinnert, heb ik al de gelegenheid gehad om de vieringen in Driel bij te wonen. Ik denk met ontroering terug aan de hartelijkheid die ik hier 15 jaar geleden aantrof. Ik herinner me ook nog steeds uw oprechte inzet om de landing van de Poolse soldaten op een waardige manier te herdenken. Ik dank u daarom uit de grond van mijn hart voor de zorg die u besteedt aan deze Poolse gedenkplaats die Driel is geworden door de gebeurtenissen van 80 jaar geleden.
Wat hier op 21 september 1944 gebeurde is in Polen een legende geworden. Onder de persoonlijke leiding van generaal Sosabowski landden de Poolse parachutisten bij Driel, waar ze een bruggenhoofd vestigden dat ze vier lange dagen fel verdedigden en zware verliezen leden.
Vandaag eert Polen de soldaten die vochten voor jullie en onze vrijheid. De gewapende actie van de parachutistenbrigade werd een symbool van de opoffering en dapperheid van de Poolse soldaat tijdens de Tweede Wereldoorlog, net als de verdediging van Westerplatte in 1939 of de verovering van Monte Casino in 1944. Ik weet niet of u het weet, maar de parachutisten van Sosabowski zijn zelfs helden geworden van de collectieve verbeelding van het Poolse volk. Zowel het boek ‘Eén brug te ver’ van Cornelius Ryan als de film met dezelfde titel die erop gebaseerd is, hebben hieraan bijgedragen. Ik denk dat Generaal Sosabowski in de hoofden van veel van mijn landgenoten nog steeds het gezicht heeft van Gene Hackman, die de rol van de Poolse commandant speelde.
Ik heb al gezegd dat we dankbaar zijn voor de attente herinnering aan de Poolse brigade en haar generaal. In het bijzonder wil ik u bedanken voor uw inspanningen om de Polen die bij Arnhem hebben gevochten te eren, wat ertoe heeft geleid dat Koningin Beatrix in 2006 de 1ste Poolse Onafhankelijke Parachutistenbrigade de hoogste militaire onderscheiding van het Koninkrijk der Nederlanden, de Militaire Willemsorde, heeft toegekend en generaal Sosabowski de Bronzen Leeuw Medaille.
Maar er is nog een reden om onze dankbaarheid te betuigen. Ik denk hierbij aan het initiatief om de bijdrage van Poolse parachutisten aan operatie ‘Market Garden’ te erkennen en hun militaire daad te waarderen. Een brief met een dergelijke oproep werd begin juli naar de regering van het Verenigd Koninkrijk gestuurd. De burgemeesters van Nederlandse steden ondertekenden de oproep in groten getale.
Namens de Poolse regering dank ik u voor al deze gedenkbewijzen.