Toespraak Ambassadeur van Polen, dr. Janusz Stańczyk
Geachte Burgemeester, excellenties,
Waarde veteranen,
Geachte familieleden van generaal Sosabowski en van Cora Baltussen,
Dames en Heren,
67 jaar geleden op 17 september 1944, begon in de omgeving van Arnhem de grootste operatie van luchtlandingstroepen van de Tweede Wereldoorlog onder de codenaam Market-Garden. Er werd aan deelgenomen door 40.000 Amerikaanse, Britse en Poolse parachutisten en zweefvlieginfanteristen. Vandaag ontmoetten wij elkaar, zoals elk jaar, in Driel, om de herinnering aan die gebeurtenissen levend te houden en de gesneuvelde en overlevende helden van de Slag om Arnhem te eren.
Deelnemers en getuigen van die tijd verlaten ons, ieder jaar zijn er minder, maar de herinnering aan hen is steeds levend. De moed van de Poolse parachutisten en de opofferingsgezindheid van de Nederlandse bevolking blijven voortleven in het bewustzijn van opeenvolgende Poolse en Nederlandse generaties. Dat is goed! Want door herinnering aan de moed en opofferingsgezindheid van de soldaten bij Arnhem te koesteren, door eraan te blijven herinneren, dat “vrijheid gemeten wordt met kruizen”, kunnen we ons leven in vrede, vrijheid en democratie des te meer waarderen en koesteren. Polen geniet al ruim 20 jaar van haar vrijheid, zoals het door de Westerse Geallieerden bevrijdde Europa al direct na de oorlog kon genieten. Dankzij de halve eeuw ervaring met het communisme, weten wij Polen, hoe kostbaar vrijheid en democratie is en welk een groot goed de Europese Unie is, dankzij welke de volkeren van Europa al generaties lang kunnen leven in vrijheid en welvaart.
Waarde veteranen,
De Onafhankelijke Parachutistenbrigade heeft in de slag om Arnhem haar taak vervuld, een moeilijke, bijna onmogelijke taak. Zij kwam ongeslagen uit de strijd, hoewel de operatie Market-Garden in een nederlaag eindigde. De Brigade vergoot veel bloed en verloor meer dan 20% van haar manschappen. Desondanks behield de Brigade tot het eind haar strijdvaardigheid. Onder bevel van haar aanvoerder generaal Stanisław Sosabowski gaf zij uiting aan de hoogste kwaliteiten van een soldaat: discipline, moed en offervaardigheid. Zij is de geschiedenis ingegaan als de eerste Poolse luchtlandingeenheid die aan de strijd heeft deelgenomen.
Afgelopen jaar heb ik tot jullie, waarde veteranen, de woorden gericht, dat aan de Poolse soldaten, ondanks hun moed en opoffering op het slagveld, het recht op trots en eer voor hun inzet is ontnomen en geprobeerd is de eer van de Generaal te bezoedelen”. Laten deze woorden ook dit jaar klinken. Laten ze net zo lang klinken, totdat het voor Polen sinds jaren onrechtvaardig oordeel uit de annalen van de geschiedenis verdwijnt, als zou incompetentie en zelf gebrek aan strijdvaardigheid van de 1e Onafhankelijke Luchtlandingbrigade en haar bevelhebber generaal Sosabowski debet zijn aan de geallieerde nederlaag. Laten historici het laatste woord hebben, waarom geprobeerd is de goede naam van Generaal Sosabowski te bezoedelen, door hem onder de verantwoordelijken voor de nederlaag bij Arnhem te scharen.
Waarde Poolse veteranen,
De 1e Onafhankelijke Luchtlandingbrigade onder bevel van generaal Sosabowski heeft een gedenkwaardige bladzijde geschreven in de Poolse militaire geschiedenis. Ik buig het hoofd voor jullie en voor jullie ongelofelijke moed, vaderlandliefde en vastberadenheid. Dankzij jullie kunnen we in vrede en democratie leven. Met een vrij Polen kunnen we meebouwen aan een gemeenschappelijk Europa – zonder grenzen, vooroordelen en afgunst.
Waarde Nederlandse vrienden,
Ik dank jullie voor het hooghouden van herinnering en dankbaarheid. Ik dank de inwoners van Driel en andere plaatsen, waar Polen streden, ik dank het Nederlandse volk. Een paar dagen geleden nam ik in Den Haag in het Vredespaleis deel aan de viering van 65 jaar Oorlogsgravenstichting. Een van de sprekers – de historicus Jay Winter van de Universiteit van Yale – zei, dat sinds tientallen jaren in het Westen een mode voor geschiedenis bestaat, een „memory boom”. Zo is het inderdaad. Maar de herinnering en de dankbaarheid van de Nederlanders is niet conjunctureel, is geen modeverschijnsel, maar komt voort uit de behoefte om de geschiedkundige waarheid trouw te blijven, de stem van het eigen hart trouw te blijven.
Laat mij hier Cora Baltussen eren, de oprichtster van de stichting Driel-Polen, haar familie en allen, die in Nederland de herinnering koesteren aan de soldaten van generaal Sosabowski. Op de reeds genoemde verjaardag van de Oorlogsgravenstichting sprak Koningin Beatrix tot de Poolse delegatie de woorden: „nu worden eindelijk alle Poolse graven gewaardeerd”. En dus wordt vanaf 31 mei 2006 het vaandel van de 6e Luchtlandingbrigade Stoottroepen, de opvolgster van de 1ste Onafhankelijke Luchtlandingbrigade, gesierd door de Willemsorde en is generaal Stanisław Sosabowski Ridder in de orde van de Bronzen Leeuw.
Vandaag wil ik zowel eer brengen aan de heldhaftige soldaten van Arnhem en andere veldslagen in Nederland als aan de inwoners van die plaatsen, Nederlanders, die ijveren voor gedenken en waarheid. Het is dankzij jullie dat de Generaal en zijn soldaten de erkenning en eer gekregen hebben, die hen in de geschiedenisannalen toekomen. Uit naam van de Republiek Polen en het Poolse volk breng ik jullie Nederlanders dank