Openingswoord van de voorzitter van de Stichting Driel-Polen de heer A.J.M. Baltussen tijdens de 79e Herdenking van de bijdrage van de 1ste Poolse Onafhankelijke Parachutistenbrigade aan Operatie Market Garden
Driel, 16 september 2023
Excellenties, generaals, dames en heren,
Welkom bij de jaarlijkse herdenking in Driel. We herdenken vandaag de ongelofelijke én onvergetelijke inzet van de 1ste Poolse Onafhankelijke Parachutistenbrigade en hun bijdrage aan operatie Market Garden – 79 jaar geleden.
Een speciaal welkom voor mevrouw Kassangana. Sinds begin dit jaar bent u ambassadeur voor Polen in Nederland. Het is de eerste keer dat u aanwezig bent bij de herdenking. Dat is een grote eer.
Door de inzet van de Poolse brigade toen – zijn wij nu bij elkaar. Een deel van hen, van onze Poolse helden, kwam uit een deel van Polen dat vandaag de dag tot Oekraïne behoort – én waar de menselijke waardigheid momenteel onmenselijk hard geschonden wordt. Dat maakt het zeer bijzonder dat vandaag de Oekraïense ambassadeur in ons midden is. Meneer Karasevych, bijzonder welkom.
Ook de andere ambassadeurs, de heer Drent namens de provincie, de burgemeesters van de Airborne gemeenten en overige officiële vertegenwoordigers.
Tot slot zie ik veel nabestaanden – kinderen, kleinkinderen en achterkleinkinderen van onze Poolse vrienden. Heel hartelijk welkom. Vanuit het diepst van mijn hart spreek ik de hoop uit dat u volgend jaar en de jaren die volgen blijft komen om samen uw familieleden te eren.
Dit geldt ook voor de veteranen die zich later bij de 1ste Poolse Onafhankelijke Parachutistenbrigade hebben aangesloten en hier vanwege leeftijd of gezondheid niet kunnen zijn. Ik weet dat u digitaal de herdenking volgt of anders in gedachten.
Dames en heren,
In ons midden uiteraard ook: burgemeester van Overbetuwe, mevrouw Hoytink-Roubos. Mede namens de burgemeester die de herdenking een zeer warm hart toedraagt heet ik u welkom en heel fijn dat u hier allen bent.
Het raakt me dat we vandaag weer samen stilstaan. Want: het verhaal van Driel is het verhaal van ons allen – én het verhaal van 79 jaar geleden is het verhaal van nu en volgende generaties.
Daarom beste mensen, neem ik u graag mee naar eerder dit jaar. Om precies te zijn: 4 juli.
Die dag vierde Bolek Ostrowski zijn 104de verjaardag. Bolek is, voor zover wij weten de nog laatst levende Poolse veteraan die deelgenomen heeft aan Operatie Market Garden.
Die 4de juli had ik, samen met andere leden van ons bestuur, de eer om hem te mogen feliciteren.
Dames en heren,
104 jaar! Een sprong naar zijn jeugd is een grote.
Bolek is één van de mannen die opgroeide in een deel van Polen dat nu deel uitmaakt van Oekraïne: de Dubno-regio. Daar heeft hij een gelukkige jeugd op de boerderij.
Zestien dagen later, op 17 september, wordt Dubno weer aangevallen – én bezet, door de Sovjets. Het leven is moeilijk. Bolek schoolt zich om en gaat lesgeven, maar in maart 1941 moet hij in dienst van het Rode Leger.
Als in juni 1941 nazi-Duitsland de Sovjet-Unie aanvalt, ontstaan twijfels binnen het Rode Leger over de loyaliteit en de Poolse militairen worden gedeporteerd naar werkkampen in Siberië.
De Poolse regering in ballingschap zet zich in voor hun vrijlating – wat lukt. Ook Bolek – en hij wil zich aansluiten bij het Poolse leger in ballingschap. In maart 1942 reist hij naar Kazachstan: het begin van een lange reis.
Via Oezbekistan, Turkmenistan, Perzië, Bagdad en Tel Aviv naar Egypte. Vanuit Port Suez vertrekt hij per schip naar Zuid Afrika om vervolgens via Rio de Janeiro, New Jersey en Halifax j op 6 oktober 1942 in Schotland aan te komen. Hier sluit Bolek zich aan bij de 1ste Poolse Onafhankelijke Parachutistenbrigade.
Beste mensen,
Aanstaande donderdag, over 5 dagen, denkt u dan aan hem – én aan zijn kameraden. Want die dag is het precies 79 jaar geleden dat de 1ste Poolse Onafhankelijke Parachutistenbrigade onder zware beschietingen hier landt – vóór ons.
’s Nachts trekt de brigade zich terug op een boerderij kort bij de Rijn. De volgende dag trekken ze naar het dorp en vestigen in een van de huizen het hoofdkwartier.
Het Duitse artillerievuur is onophoudelijk, maar Bolek overleeft.
Op 26 september komt de Slag om Arnhem ten einde. De inzet van de Poolse troepen kon het tij niet keren. Met de Britten keren de Poolse troepen terug naar Londen en worden later ingezet in Duitsland.
Bolek keert niet terug naar Polen. Het land kwam na de oorlog in de invloedsfeer van de Sovjets en was officieel een onafhankelijk land. Net als de meeste van zijn kameraden is Bolek niet welkom. In 1958 emigreert hij naar Canada.
Beste mensen,
Beste mensen, laten we zijn oproep tot verantwoordelijkheid samen oppakken. Elke dag weer.
Vorige week liet zijn dochter weten dat Bolek in het ziekenhuis ligt en dat het niet goed met hem gaat. Ik wil u vragen om straks in gedachten bij hem te zijn.
Dankuwel.